خانه تاریخی علیزاده هنوز سرپاست

شعبان شریف| خانه تاریخی علیزاده در خیابان شهید رجایی (آیت‌الله خزعلی) کوچه شوکت‌الدوله واقع شده است، درست روبه‌روی تکیه زرگر‌ها با پلاک نمره ۴. این خانه با توجه به شاخصه‌هایی که داشته در تاریخ ۱۱ مرداد ۸۴ در شمار آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده است.

پلاک ثبتی آن هم عدد ۱۲۳۸۵ است. خانه تاریخی علیزاده حدود ۹۰ سال پیش در اوایل دوران پهلوی اول بنا شده است. مالک اولیه آن شخصی به نام علیزاده بوده که از ابتدای ساخت منزل به همراه خانواده‌اش در آن سکونت داشته است. شغل او نانوایی بوده و بسیاری از قدیمی‌های محله مشتری او بوده‌اند.

خود آقای علیزاده حدود ۴۰ سال پیش فوت کرد، اما همسر و یکی از پسرانش که مجرد بود در این بنا باقی ماندند. اوضاع بر همین منوال است تا اینکه ۲۲ سال پیش همسر مرحوم علیزاده نیز فوت می‌شود و پس از آن پسر مجرد مرحوم علیزاده، یعنی آقای سید حسین علیزاده، به‌ تنهایی در این منزل زندگی می‌کند.

حدود پنج سال پیش سید حسین علیزاده به جایی دیگر نقل مکان کرد و خانه علیزاده از آن زمان تاکنون به عنوان انباری مغازه یکی از برادران استفاده می‌شود.

سید حسین علیزاده اگرچه از این خانه رفته است، تقریبا هرروز برای رسیدگی به وضعیت بنا و اطلاع از اوضاع آن به محله قدیمی خود می‌آید. او همچنین علاقه بسیار زیادی به اشعار حافظ دارد و بسیار علاقه‌مند است که خانه پدری‌اش حفظ شود.

نمای دیدنی بنای علیزاده

مهم‌ترین ویژگی این خانه قدیمی تزیینات آجر و کاشی بسیار زیبای آن است که هم در نمای ساختمان و هم در فضا‌های داخلی یعنی دیوار‌های حیاط به صورت هماهنگ وجود دارد.

این تزیینات شامل آجرکاری‌هایی زیبا با قدری کاشی‌کاری در دل آن‌هاست. تزیینات فضا‌های داخلی این منزل در بین بنا‌های هم‌دوره‌اش -اگر نگوییم بی‌نظیر- کم‌نظیر است. از دیگر ویژگی‌های شاخص این بنا درب ورودی آن است، دربی چوبی و قدیمی، همراه با تزییناتی زیبا که همچنان نیز موجود است.

منزل مسکونی علیزاده دارای دو بخش اعیان شمالی و شرقی است که بخش اصلی بنا همان قسمت شمالی است که نور جنوب را می‌گیرد. ورودی آن داخل کوچه شوکت‌الدوله است.

پس از ورود، به دالانی می‌رسیم که دو درب دارد. درب انتهای دالان مربوط به تکیه زرگر‌ها و درب سمت راست دالان ورودی خانه علیزاده است. از طریق این در و با پایین رفتن دو پله، به سطح حیاط می‌رسیم.

در بخش اصلی بنا یا همان توده شمالی پنج درب ورودی قرار دارد که به اتاق‌ها، انباری و آشپزخانه می‌رسد. در سمت راست نمای این بخش نیز یک پنجره بزرگ با طاقی بزرگ‌تر قرار دارد.

در ورودی طبقه بالا بخش شمالی نیز فضا‌های کوچکی وجود دارد که با طاق‌نمایی به بخش شرقی بنا متصل می‌شود. این قسمت شامل یک فضای کوچک هال‌مانند و یک اتاق بزرگ سه‌دری است. داخل هال و درست روبه‌روی پلکان، دربی قرار دارد که شما را به دو اتاق تودرتو می‌رساند. در شمال این هال، یک صندوق‌خانه کوچک نیز وجود دارد.

توده یا بخش شرقی بنا، اما فقط شامل یک اتاق بزرگ است. در سمت چپ این بخش نیز دربی وجود دارد که به راهروی کوچک باز می‌شود. در سمت راست این راهرو، باز دربی به اتاق بزرگ ذکرشده باز می‌شود و در سمت چپ آن پلکانی قرار گرفته است که شما را به طبقه اول می‌رساند.

 قطعه زمین شمالی این بنا نیز در گذشته متعلق به همین خانه بوده، اما حدود ۲۰ سال پیش حسینیه صنف زرگر و جواهری و نقره مشهد آن را خریداری می‌کند. به این ترتیب، این بخش از بنای خانه تاریخی علیزاده جدا می‌شود و ورودی مجزایی برای آن تعبیه می‌شود که پیش‌تر به آن اشاره شد. با این حال، درب اصلی حسینیه در انتهای شرقی نمای خارجی منزل علیزاده است.

خانه رو به زوال

همان‌طور که ذکر شد، تمامیت این بنا از ابتدای ساخت تا حدود ۲۰ سال پیش به عنوان فضایی مسکونی مورد استفاده بوده است. پس از آن است که بخشی از فضای شمالی آن تفکیک شده و در اختیار حسینیه زرگر‌ها قرار می‌گیرد. قسمت باقی‌مانده بنا هم البته تا حدود پنج سال پیش همچنان کاربری مسکونی داشته است. در حال حاضر، مالکیت این بخش از بنا در اختیار فرزندان مرحوم علیزاده است.

مهم‌ترین دخل و تصرفات انجام‌شده در این بنا تفکیک بخشی از شمال بنا و فروختن آن به حسینیه زرگرهاست. از این گذشته می‌توان به سیمان کردن دیوار‌های طبقه همکف و داخل حیاط به علت تخریب آجرکاری‌ها و تعویض پنجره‌ها و درب ورودی آن طی دو سال اخیر نیز اشاره کرد.

از این موارد که بگذریم، خانه تاریخی علیزاده تغییر دیگری نداشته است و به‌واسطه نگهداری مداوم، در وضعیت خوبی نسبت به همگنان خود قرار دارد، اما این دلیل نمی‌شود که این خانه تاریخی به فراموشی سپرده شود.

* این گزارش پنجشنبه 2 آذر 96 در شماره 260 شهرآرا محله منطقه ثامن چاپ شده است.